Nhiều khuyết điểm, sai phạm
Bên cạnh những ưu điểm, việc thực hiện đầu tư theo hình thức hợp đồng BT trong lĩnh vực giao thông, môi trường trên địa bàn TP. HN còn những khuyết điểm, vi phạm chủ yếu đối với các dự án được kiểm tra
Thứ nhất, UBND TP. HN chưa thực hiện đúng quy định về việc lập, phê duyệt, công bố danh mục dự án đầu tư theo theo hình thức hợp đồng BT, BOT lĩnh vực giao thông và môi trường, trong giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2012 gây ảnh hưởng đến việc lựa chọn Nhà đầu tư để thực hiện chủ trương đầu tư, làm giảm hiệu quả đầu tư.
UBND TP. HN chưa thực hiện đúng quy định về việc lập, phê duyệt công bố danh mục dự án đầu tư việc không tuân thủ quy định nêu trên, dẫn đến, các thông tin cần thiết về chủ trương đầu tư, các dự án, lĩnh vực cần kêu gọi đầu tư không được công bố rộng rãi để kêu gọi đa dạng các thành phần kinh tế tham gia, hạn chế số lượng các Nhà đầu tư tiềm năng có thể tham gia vào các dự án, giảm tính minh bạch và cạnh tranh công bằng. Thực tế, đến thời điểm thanh tra, trong 15 dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT thuộc lĩnh vực giao thông, môi trường trên địa bàn TP.HN chỉ có 01 dự án được lựa chọn Nhà đầu tư thông qua hình thức đấu thầu (có sơ tuyển), 14 dự án còn lại, việc lựa chọn Nhà đầu tư thực hiện thông qua hình thức chỉ định thầu.
Dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương
Thứ hai, UBND TP. HN không thực hiện đúng quy trình lựa chọn Nhà đầu tư, thẩm định, đánh giá năng lực đối với một số Nhà đầu tư không chính xác, thiếu chặt chẽ; lựa chọn ký hợp đồng để thực hiện dự án đối với một số Nhà đầu tư không đảm bảo năng lực theo quy định.
Các dự án được kiểm tra khi trình xin chủ trương lựa chọn Nhà đầu tư bằng hình thức chỉ định thầu đều có chung lý do cơ bản là do tính cấp bách, cấp thiết. Tuy nhiên, UBND TP. HN không thực hiện đúng quy trình, quy định và không có tài liệu chứng minh, làm rõ thực trạng, mức độ chính xác của việc cấp bách, cấp thiết khi chỉ định Nhà đầu tư thực hiện các dự án này.
Một số Nhà đầu tư tại thời điểm được thẩm định, đánh giá và lựa chọn để thực hiện dự án trong khi năng lực về tài chính hạn chế, không đảm bảo năng lực, cụ thể: Công ty CP Tasco đối với Dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương; Công ty Bitexco đối với Dự án đường bao quanh khu tưởng niệm danh nhân Chu Văn An.
Hầu hết các dự án đều bị chậm tiến độ so với yêu cầu, một phần do nguyên nhân năng lực về huy động vốn, bố trí vốn chủ sở hữu tham gia vào dự án của
Nhà đầu tư yếu kém không đảm bảo theo tiến độ giải ngân cam kết, như: Dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương, dự án đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ, dự án đường bao quanh khu tưởng niệm danh nhân Chu Văn An....
Thứ ba, một số nội dung đầu tư, tổng mức đầu tư, dự toán của một số dự án BT đã được UBND TP. HN và các cơ quan trực thuộc thẩm định, phê duyệt chưa chính xác, chưa đúng chế độ quy định làm sai tăng tổng vốn đầu tư dự án, ảnh hưởng đến việc tính toán, sắp xếp các phương án giao đất đối ứng để xác định tiền sử dụng đất.
Dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương: Công tác lập, thẩm định và phê duyệt tổng vốn đầu tư không chính xác do áp dụng định mức, đơn giá và tính toán khối lượng không đúng làm tăng giá trị hợp đồng BT là 19.561,9 triệu đồng.
Dự án đường bao quanh khu tưởng niệm danh nhân Chu Văn An: Công tác lập, thẩm định và phê duyệt tổng vốn đầu tư không chính xác do tính sai khối lượng, áp dụng đơn giá và định mức không đúng, làm tăng số tiền 12.173,6 triệu đồng. Công tác lập, phê duyệt dự toán thiết kế bản vẽ thi công chưa chính xác do tính sai khối lượng, áp dụng đơn giá và áp dụng định mức chưa đúng, làm sai tăng số tiền 15.907,47 triệu đồng.
Dự án nút giao thông Long Biên: Công tác lập, thẩm định, phê duyệt tổng mức đầu tư không chính xác do tính sai khối lượng, làm tăng giá trị 34.352,34 triệu đồng. Công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự toán thiết kế bản vẽ thi công không chính xác do áp dụng đơn giá và định mức không đúng làm tăng giá trị 4.508,03 triệu đồng.Công tác giải phóng mặt bằng dự án BT, phê duyệt dự toán gói thầu di dời áp dụng đơn giá, định mức chưa phù hợp làm tăng giá trị 22,951 triệu đồng.Viện Kinh tế Bộ Xây dựng thẩm tra không phát hiện những sai sót trong việc tính toán khối lượng dự toán và áp dụng đơn giá định mức. Dẫn đến, chênh lệch tăng so với giá trị thẩm định của Sở Giao thông Vận tải HN số tiền 12.308,3 triệu đồng.
Dự án đường liên tỉnh Hà Nội - Hưng Yên: Dự toán điều chỉnh tổng mức đầu tư để điều chỉnh giá trị hợp đồng BT tính sai khối lượng tại một số hạng mục, áp dụng đơn giá và định mức không đúng, làm sai tăng giá trị tổng mức đầu tư điều chỉnh 14.492,08 triệu đồng.
Dự án đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ: cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt và tính chi phí lãi vay 920 tỷ VND trong tổng vốn đầu tư dự án BT là chưa có cơ sở dẫn đến việc xác định giá trị tổng vốn đầu tư để ký hợp đồng sai tăng 920 tỷ đồng, gây ảnh hưởng lớn đến việc xác định giá trị để giao đất của các dự án khác đối ứng dự án BT.
Dự án nút giao thông Long Biên
Thứ tư, việc giám sát thực hiện hợp đồng của UBND TP. HN và các cơ quan có liên quan còn chưa chặt chẽ. Hầu hết các dự án đều chậm tiến độ, kéo dài thời gian thực hiện phải gia hạn hợp đồng làm phát sinh tăng, chi phí đầu tư và không hoàn thành đúng tiến độ để đảm bảo phục vụ các mục tiêu cấp bách, kịp thời như chủ trương đề ra ban đầu.
Quá trình thương thảo và ký kết hợp đồng BT kéo dài, phức tạp, nhiều nội dung không cụ thể, đồng nhất, có trường hợp ký hợp đồng BT sau khi dự án khởi công và chấp thuận đưa vào dự án đưa vào nội dung hợp đồng các hạng mục Nhà đầu tư đã tự thi công và hoàn thành trước đó
Dự án đường Lê Văn Lương kéo dài: thi công cọc và sàn giảm tải, tường chắn mố cầu vượt Sông Nhuệ, phát sinh do tăng mật độ cọc là 7.985,47 triệu đồng, khi chưa được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận về kỹ thuật, không đúng với quy định về quản lý dự án đầu tư; chi phí giải phóng mặt bằng liên quan đến việc di chuyển đường điện 0,4kv, điện nước phục vụ các hộ dân tái định cư, chi phí đo đạc khảo sát, với giá trị 7.723,36 triệu đồng, trong đó giá trị khối lượng thực hiện trên địa bàn quận Nam Từ Liêm chưa được xác nhận theo quy định, do vậy, chưa đủ điều kiện để quyết toán đối với khối lượng này.
Dự án đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ: cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt và tính chi phí lãi vay 920 tỷ VND trong tổng vốn đầu tư dự án BT là không có cơ sở dẫn đến xác định giá trị tổng vốn đầu tư để ký hợp đồng sai tăng 920 tỷ đồng.
UBND TP. HN, Sở Tài chính, Sở Giao thông Vận tải và Nhà đầu tư không thực hiện nghiêm túc các quy định của hợp đồng BT đã ký kết; Nhà đầu tư đã chiếm dụng NSNN trong thời gian dài đối với số tiền chênh lệch phải nộp ngay vào NSNN là 510,12 tỷ đồng, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thuộc UBND TP. HN có biểu hiện buông lỏng trong công tác quản lý, giám sát và đôn đốc Nhà đầu tư thực hiện việc thu, nộp tiền theo quy định.
Nhà đầu tư không chấp hành cung cấp tài liệu, có biểu hiện chống đối, cản trở hoạt động thanh tra, ảnh hưởng đến kế hoạch, nội dung, tiến độ và thời gian thanh tra.
Dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương: Dự án chậm tiến độ theo điều khoản hợp đồng BT đã ký, không đáp ứng được yêu cầu sự cần thiết của dự án; Nhà đầu tư vi phạm trong việc liên doanh đầu tư để phân chia đất tại dự án đối ứng khi chưa được UBND TP. HN phê duyệt.
Việc xác định giá trị tiền sử dụng đất của dự án đối ứng: cần điều chỉnh các Quyết định giao đất Khu đô thị Xuân Phương đối với TASCO cho phù hợp quy hoạch xây dựng chi tiết 1/500 đã được điều chỉnh. Trên cơ sở đó rà soát, xác định tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và xử lý 37.648,95 triệu đồng tiền thuê đất tăng thêm do chưa xác định giá trị tiền thuê đất đối với phần diện tích đất công cộng và bãi đỗ xe của Dự án theo quy định của pháp luật để làm cơ sở quyết toán Hợp đồng BT đã ký kết và làm cơ sở cho TASCO thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước.Tính sai tăng chi phí đầu tư xây dựng Hạ tầng kỹ thuật do áp sai suất vốn đầu tư, trong việc xác định tiền sử dụng đất đối với dự án đối ứng là 11.275,96 triệu đồng .
Dự án đường bao quanh khu tưởng niệm danh nhân Chu Văn An: phần chi phí lãi vay nguồn vốn trái phiếu và vay vốn tín dụng tại Ngân hàng Vietinbank trước thời điểm khởi công dự án không được xác định để tính chi phí lãi vay trong Tổng mức đầu tư dự án BT được duyệt; việc giao đất và xác định tiền sử dụng đất của dự án đối ứng chậm theo chỉ đạo của Chính phủ.
Dự án đường liên tỉnh Hà Nội - Hưng Yên: số tiền 18.764,7 tiền trả lãi vay của các khoản vay để đảo nợ không được dùng vào mục đích đầu tư dự án BT, không đủ cơ sở để tính vào giá trị quyết toán công trình; việc giao đất và xác định tiền sử dụng đất của dự án đối ứng chậm theo quy định, dẫn đến, phát sinh tăng khoản chi phí của dự án.
Dự án nút giao thông Long Biên: tính lại chi phí vận chuyển dầm thép theo thực tế, giá trị giảm là 2.912,1 triệu đồng.
Dự án đường Lê Văn Lương kéo dài
Kiến nghị xử lý
Với kết quả thanh tra trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND thành phố Hà Nội căn cứ vào kết quả thanh tra, tiến hành xử lý trách nhiệm của lãnh đạo thành phố do có liên quan đến các sai phạm nói trên.
Xử lý trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong việc chậm cấp giấy chứng nhận đầu tư cho dự án đường Hà Nội - Hưng Yên. Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội căn cứ kết quả thanh tra xem xét, xử lý trách nhiệm các tổ chức, cá nhân thuộc các sở, ngành của thành phố; các nhà thầu tư vấn, các doanh nghiệp, nhà đầu tư có liên quan…
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị UBND thành phố Hà Nội thẩm tra, xem xét lại hàng loạt khoản chi phí, dự toán khác, trong đó đáng chú ý là khoản chi phí bồi thường đất cho dự án nhà máy nhà máy xử lý nước thải Yên Sở với giá trị dự toán 66,4 nghìn USD; chi phí luật chung với giá trị dự toán hơn 612 nghìn USD đề nghị giảm trừ khi quyết toán vốn đầu tư.
Đối với dự án đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ, Thanh tra Chính phủ kiến nghị UBND thành phố Hà Nội yêu cầu Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 5 (Cienco 5) nộp ngay vào ngân sách Nhà nước 1.428 tỷ đồng, bao gồm 902 tỷ đồng chi phí lãi vay và 510 tỷ đồng tiền chênh lệch giữa tiền giá trị sử dụng đất và công trình BT.
Dự án BT và dự án khu đô thị đã bị chậm tiến độ, đề nghị UBND thành phố Hà Nội chỉ đạo các sở ngành có liên quan tham mưu lựa chọn nhà đầu tư, tiến hành xem xét, đánh giá toàn bộ năng lực tài chính của nhà đầu tư để quyết định việc tiếp tục triển khai, thực hiện và hoàn thành dự á BT.
Đối với dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương, yêu cầu UBND thành phố Hà Nội chỉ đạo UBND huyện Nam Từ Liêm và nhà đầu tư là Công ty Cổ phần Tasco giảm trừ tổng mức đầu tư hơn 19,5 tỷ đồng; yêu cầu nhà đầu tư tính thêm giá trị tiền sử dụng đất để nộp vào ngân sách nhà nước hơn 11,2 tỷ đồng do áp sai suất vốn đầu tư.
Đối với một số dự án khác như đường bao quanh khu tưởng niệm Chu Văn An, đường liên tỉnh Hà Nội - Hưng Yên, nút giao thông trung tâm quận Long Biên…Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị giảm trừ tổng mức đầu tư và loại khỏi danh mục quyết toán gần 100 tỷ đồng.
HT