Ngày 19/7, Thanh tra Chính phủ ra thông báo Kết luận thanh tra số 1785/TB-TTCP về việc chấp hành quy định của pháp luật trong việc thực hiện một số dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng – chuyển giao (BT), hợp đồng xây dựng – kinh doanh – chuyển giao (BOT) trong lĩnh vực giao thông, môi trường thuộc địa bàn thành phố Hà Nội. Theo đó, một số nội dung đầu tư, tổng mức đầu tư, dự toán của một số dự án BT đã được UBND TP. HN và các cơ quan trực thuộc thẩm định, phê duyệt chưa chính xác, chưa đúng chế độ quy định làm sai tăng tổng vốn đầu tư dự án, ảnh hưởng đến việc tính toán, sắp xếp các phương án giao đất đối ứng đế xác định tiền sử dụng đất.
Cụ thể, về Dự án Nhà máy nước Yên Sở đã được khởi công xây dựng trong khi chưa có kết quả thẩm tra thiết kế cơ sở của Bộ Xây dựng và thẩm tra phê duyệt công nghệ của Sở Công nghệ Khoa học Hà Nội, chưa có quyết định phê duyệt dự án đầu tư; Việc lập thiết kế kỹ thuật và thiết kế bản vẽ thi công, dự toán theo quy định của Nhà đầu tư còn hạn chế và được thực hiện trong quá trình thi công nhà máy (thực tế công trình đã được thi công theo thiết kế cơ sở được Nhà đầu tư lập trước đó), cơ quan quản lý Hợp đồng là Sở Tài nguyên Môi trường không kịp thời tham mưu cho UBND TP. HN để hướng dẫn Nhà đầu tư lập hồ sơ thiết kế kỹ thuật và dự toán đảm bảo theo yêu cầu của Hợp đồng và quy định của pháp luật Việt Nam dẫn đến việc phải điều chỉnh nhiều lần trong quá trình thực hiện.
Trong quá trình thương thảo và ký kết hợp đồng BT kéo dài, phức tạp, nhiều nội dung không cụ thể, đồng nhất, có trường hợp ký hợp đồng BT sau khi dự án khởi công và chấp thuận đưa vào dự án đưa vào nội dung hợp đồng các hạng mục Nhà đầu tư đã tự thi công và hoàn thành trước đó. Dự án Nhà máy nước Yên Sở thực hiện trong khi chưa có kết quả thẩm tra thiết kế cơ sở của Bộ Xây dựng và thẩm tra phê duyệt công nghệ của Sở Công nghệ Khoa học Hà Nội, chưa có quyết định phê duyệt dự án đầu tư tại thời điểm ký hợp đồng BT, toàn bộ quá trình thi công, thực hiện dự án trước khi ký hợp đồng BT không có sự tham gia giám sát, thẩm định, kiểm tra của các cơ quan quản lý nhà nước, của các sở, ban, ngành thuộc UBND TP. HN; Chưa có đầy đủ cơ sở về hồ sơ, tài liệu theo quy định để xem xét quyết toán đối với một số hạng mục chi phí (chi phí lãi vay, chi phí luật, chi phí luật chung,…) theo đề nghị của Nhà đầu tư; Trong điều kiện bình thường, chất lượng nước thải sau xử lý không đạt theo yêu cầu của hợp đồng BT (cột A quy chuẩn QCVN 24:2009/BTNMT), thậm chí, tại một số chỉ tiêu cụ thể, trường hợp có bổ sung định lượng carbon cũng không đạt tiêu chuẩn theo yêu cầu của hợp đồng BT; Việc Sở Tài nguyên Môi trường và liên ngành có Văn bản số 2109/STMT-BDA ngày 08/5/2013 gửi Tổng cục Môi trường - Bộ TNMT đề nghị áp dụng giá trị cột B quy chuẩn QCVN 40:2011/BTNMT là chưa phù hợp với quy định của Hợp đồng BT.
Bên cạnh đó, toàn bộ nước thải sinh hoạt của khu Công viên Yên Sở, các khu đô thị Cl, C2 (khoảng 10.000m3/ngày) chưa được Công ty Gamuda VN tiến hành qua bước thu gom xử lý theo quy định; Giá trị thực hiện nạo vét và đề nghị quyết toán vào giá trị dự án theo báo cáo của Nhà đầu tư là 9.857.505 USD, không có hồ sơ, tài liệu được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm tra, thẩm định và phê duyệt về biện pháp thi công, khối lượng nạo vét thực tế, đơn giá, định mức thực hiện. Việc lập, phê duyệt, triển khai thực hiện việc nạo vét hồ, việc giám sát thi công và công tác hoàn công, đều do Nhà đầu tư tự triển khai, không có sự tham gia, giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan chức năng thuộc UBND TP. HN. Vì vậy, chưa có đầy đủ hồ sơ, tài liệu theo quy định đế làm cơ sở xem xét quyết toán đối với giá trị nạo vét này.
“Việc phải kéo dài thời gian hoàn thành dự án 18 tháng, nguyên nhân chính là do việc thực hiện công tác xây dựng đối với một số nội dung, hạng mục bị điều chỉnh thiết kế; chất lượng nước thải đầu ra chưa được làm rõ và xử lý triệt để các thông số Ni tơ, Phốt pho; việc chậm trễ trong thành lập hội đồng nghiệm thu, bàn giao, vận hành Nhà máy...., làm tăng chi phí phát sinh ngoài Hợp đồng, giá trị sau kiểm toán là: 11.548.183 USD. Nguyên nhân chủ quan, khách quan, trách nhiệm đối với các khoản phát sinh tăng nêu trên chưa được UBND TP. HN, các sở, ngành có liên quan thẩm tra, thấm định, làm rõ để làm cơ sở xem xét, quyết toán.” Thanh tra Chính phủ kết luận.
Trên cơ sở kết quả thanh tra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo UBND TP. HN tổ chức lấy ý kiến các Bộ, ngành có liên quan để xác định cụ thể, chính xác nguyên nhân có thể có về mặt kỹ thuật, dây chuyền công nghệ (nếu có), dẫn đến việc chất lượng nước thải sau xử lý không đạt theo yêu cầu của hợp đồng BT (cột A quy chuẩn QCVN 24:2009/BTNMT) trong điều kiện bình thường (không bổ sung định lượng carbon) để làm cơ sở xem xét đánh giá các điều kiện theo quy định về việc nghiệm thu, bàn giao và quyết toán dự án.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo UBND TP. HN chỉ đạo các cơ quan liên quan, xác định chi phí xử lý nước thải sinh hoạt theo quy chuẩn quy định của khu Công viên Yên Sở, các khu đô thị Cl, C2 và yêu cầu công ty Gamuda Land Việt Nam nộp NSNN theo quy định; Giảm trừ quyết toán đối với 10 phát sinh lãi vay phát sinh sau ngày 08/11/2012 với số tiền là 1.339.801,7 USD; Số tiền 1.151.63 USD là chi phí phải trả cho các bên làm đại lý cho vay theo hợp đồng, chưa đầy đủ cơ sở để xem xét quyết toán tại phần chi phí lãi vay, yêu cầu UBND TP. HN đối chiếu với nội dung vay vốn thực tế, để xem xét khi duyệt quyết toán dự án BT theo quy định.
Phần chi phí lãi vay theo báo cáo của Nhà đầu tư đối với 29 phát sinh với số tiền 15.201.609 USD, đã được Nhà đầu tư sử dụng công nợ phải trả cho Gamuda Engineering (nhà thầu EPC) đã phát sinh trước khi ký hơp đồng BT với UBND TP. HN như là một khoản vốn huy động với mức lãi suất vay vốn. Để đảm bảo NSNN, quá trình xem xét duyệt quyết toán dự án, UBND TP. HN cần lưu ý đối chiếu về mặt thời gian áp dụng pháp luật và thời gian ký kết hợp đồng với các mốc thời gian phát sinh chứng từ và các quy định của pháp luật.
Đối với 02 hạng mục chi phí: Chi phí chuyển giao kỹ thuật (6.000.000 USD) đây là khoản chi phí cho đào tạo cho đơn vị vận hành quản lý sau khi bàn giao, đã được tính một phần trong giá trị thiết bị, quá trình thực hiện, Nhà đầu tư không tiến hành lập dự toán trình cấp có thẩm quyền phê duyệt (theo quy định tại Hợp đồng BT), chưa có đầy đủ hồ sơ, chứng từ, tài liệu về kết quả thực hiện; Chi phí ủy thác dịch vụ (3.078.227 USD), đây là việc chuyển giao kỹ thuật, ủy thác dịch vụ tư vấn bí quyết công nghệ và tư vấn phát sinh trong quá trình xây dựng và thuộc trách nhiệm của Nhà đầu tư Gamuda Berhad phải thực hiện, đã tính một phần trong chi phí lập dự án đầu tư, thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật và chi phí thiết bị để chuyển giao cho Nhà nước Việt Nam theo hợp đồng BT.
Để xác định đầy đủ, chính xác theo quy định, tránh trùng lắp, đề nghị UBND TP. HN và Nhà đầu tư bóc tách, loại trừ phần chi phí của 02 hạng mục nêu trên đã được tính trong giá thiết bị và xác định cụ thế đối với phần chi phí còn lại đế làm cơ sở quyết toán; Các chi phí tư vấn trùng lắp trong chi phí lập tổng dự toán như: bồi thường đất cho dự án nhà máy xử lý nước thải Yên Sở với giá trị dự toán 66.482 USD; Chi phí luật chung với giá trị dự toán 612.488 USD đề nghị giảm trừ khi quyết toán vốn đầu tư.
Đối với công tác nạo vét lòng hồ Yên Sở, giá trị thực hiện nạo vét theo báo cáo của Nhà đầu tư đề nghị quyết toán là 9.857.505 USD chưa có đủ hồ sơ, tài liệu được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm tra, thẩm định và phê duyệt về biện pháp thi công, khối lượng nạo vét thực tế, đơn giá, định mức thực hiện, chưa có đầy đủ cơ sở để xem xét quyết toán vào chi phí xây dựng Nhà máy. Để xác định đầy đủ, chính xác, đề nghị UBND TP. HN và Nhà đầu tư căn cứ quy định của pháp luật, xác định chính xác, cụ thể đối với giá trị nạo vét thực tế làm cơ sở xem xét quyết toán.
Còn với khoản chi phí phát sinh ngoài dự toán (theo dự toán đề nghị quyết toán của Nhà đầu tư là 11.548.183 USD) trong khoảng thời gian từ 16/3/2012 đến 30/8/2013 (18 tháng), do việc kéo dài thời gian hoàn thành dự án, đề nghị UBND TP. HN, các sở, ngành có liên quan thẩm tra, thẩm định, làm rõ nguyên nhân chủ quan, khách quan, trách nhiệm đối với từng khoản phát sinh tăng để làm cơ sở xem xét, quyết toán, chỉ thực hiện việc thanh, quyết toán đối với các khoản chi phí hợp lý, hợp lệ theo quy định của pháp luật và quy định của hợp đồng BT; Đối với diện tích còn lại của Dự án Khu đô thị mới C2, Công ty TNHH Gamuda Land Việt Nam chưa được bàn giao mặt bằng là 65.726,71 m2, UBND TP. HN xác định lại giá trị tiền sử dụng đất theo qui định của pháp luật khi bàn giao chính thức cho Nhà đầu tư./.
L.A