Nghị định số 166/2013/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 12 tháng 11 năm 2013 quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính được ban hành dựa trên cơ sở của Luật Xử lý vi phạm hành chính, thay thế Nghị định số 37/2005/NĐ-CP ngày 18 tháng 3 năm 2005 của Chính phủ quy định thủ tục áp dụng các biện pháp cưỡng chế xử phạt vi phạm hành chính. Nghị định có hiệu lực thi hành từ ngày 28 tháng 12 năm 2013.
Phòng Pháp chế phối hợp với Chi hội Luật gia Thanh tra thành phố giới thiệu một số nội dung cơ bản của Nghị định như sau:
1. Bố cục:
Nghị định có 5 chương, 43 điều, bao gồm:
- Chương I. Những quy định chung (từ Điều 1 đến Điều 7) quy định: phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng; nguyên tắc áp dụng; nguồn tiền khấu trừ và tài sản kê biên đối với tổ chức bị áp dụng cưỡng; gửi quyết định cưỡng chế đến cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế, tổ chức, cá nhân có liên quan; trách nhiệm tổ chức thi hành quyết định cưỡng chế; bảo đảm trật tự, an toàn trong quá trình thi hành quyết định cưỡng chế.
- Chương II. Trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp cưỡng chế (gồm 5 mục, 28 điều, từ Điều 8 đến điều 35) quy định:
+ Mục 1. Khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập: đối tượng bị áp dụng biện pháp này; xác minh thông tin về tiền lương và thu nhập; quyết định cưỡng chế, tỷ lệ khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập đối với cá nhân; trách nhiệm của cơ quan, đơn vị, tổ chức, người sử dụng lao động đang quản lý tiền lương hoặc thu nhập của cá nhân bị khấu trừ.
+ Mục 2. Khấu trừ tiền từ tài khoản: đối tượng áp dụng; xác minh thông tin tài khoản của cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế; quyết định cưỡng chế; trách nhiệm của tổ chức tín dụng nơi tổ chức, cá nhân bị cưỡng chế mở tài khoản; thủ tục thu tiền khấu trừ.
+ Mục 3. Kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá: đối tượng áp dụng; những tài sản không được kê biên; xác minh thông tin về tài sản của đối tượng bị cưỡng chế; quyết định cưỡng chế kê biên tài sản; tổ chức thi hành; biên bản kê biên tài sản; giao bảo quản tài sản kê biên; định giá tài sản; chuyển giao tài sản đã kê biên để bán đấu giá; chuyển giao quyền sở hữu tài sản.
+ Mục 4. Thu tiền, tài sản khác của đối tượng bị cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản: điều kiện áp dụng; xác minh thông tin về tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế do bên thứ ba đang giữ; trách nhiệm của bên thứ ba đang giữ tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế; quyết định cưỡng chế thu hồi tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế do bên thứ ba đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản; tổ chức thi hành.
+ Mục 5. Buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả: quyết định cưỡng chế buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả; tổ chức thi hành; biên bản thi hành.
- Chương III. Bảo đảm thi hành quyết định cưỡng chế (gồm 3 điều, từ Điều 36 đến Điều 38) gồm: các biện pháp bảo đảm thi hành quyết định cưỡng chế; chuyển việc thi hành quyết định cưỡng chế để đảm bảo thi hành; cưỡng chế đối với cá nhân, tổ chức vừa bị áp dụng xử phạt vi phạm hành chính vừa bị áp dụng một hoặc nhiều biện pháp khắc phục hậu quả.
- Chương IV. Chi phí cưỡng chế (gồm 3 điều, từ Điều 39 đến Điều 41) quy định: xác định chi phí cưỡng chế; tạm ứng và hoàn trả chi phí cưỡng chế; thanh toán chi phí cưỡng chế.
- Chương V. Điều khoản thi hành (gồm 2 điều 42, 43): hiệu lực thi hành, trách nhiệm thi hành.
2. Một số nội dung chính của Nghị định:
2.1. Phạm vi và đối tượng điều chỉnh:
Quy định về nguyên tắc, trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính; quyết định áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm hành chính gây ra; trách nhiệm thi hành và bảo đảm thi hành quyết định cưỡng chế (QĐCC) đối với cá nhân, tổ chức Việt Nam; cá nhân, tổ chức nước ngoài bị xử phạt vi phạm hành chính đã quá thời hạn chấp hành hoặc quá thời hạn hoãn chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính hoặc đã quá thời hạn chấp hành quyết định áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm hành chính gây ra mà không tự nguyện chấp hành.
2.2. Biện pháp cưỡng chế khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập:
Biện pháp này áp dụng đối với cán bộ, công chức hoặc cá nhân đang làm việc được hưởng tiền lương hoặc thu nhập tại một cơ quan, tổ chức; đang được hưởng bảo hiểm xã hội. Người có thẩm quyền ra QĐCC phải xác minh về tiền lương, thu nhập, bảo hiểm xã hội của người bị cưỡng chế được hưởng để làm căn cứ ra QĐCC. Tổ chức, cá nhân đang quản lý tiền lương, thu nhập, bảo hiểm xã hội và tổ chức, cá nhân liên quan phải cung cấp thông tin theo yêu cầu và chịu trách nhiệm trước pháp luật về thông tin đã cung cấp. Tỷ lệ khấu trừ mỗi lần không quá 30% tổng số tiền lương, bảo hiểm xã hội được hưởng; đối với những khoản thu nhập khác, tỷ lệ khấu trừ mỗi lần không quá 50% tổng số thu nhập.
Cơ quan, đơn vị, tổ chức, người sử dụng lao động (cơ quan, tổ chức) đang quản lý tiền lương hoặc thu nhập của cá nhân bị áp dụng biện pháp khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập có trách nhiệm chấp hành QĐCC, chuyển số tiền đã khấu trừ đến tài khoản ghi trong QĐCC và thông báo cho cơ quan ra QĐCC biết. Trường hợp chưa khấu trừ đủ số tiền theo QĐCC mà cá nhân bị cưỡng chế đã chấm dứt hợp đồng có hưởng lương hoặc thu nhập thì cơ quan, tổ chức phải thông báo cho cơ quan ra QĐCC biết. Nếu cơ quan, tổ chức đang quản lý tiền lương hoặc thu nhập của cá nhân bị áp dụng biện pháp khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập cố tình không thực hiện QĐCC khấu trừ thì bị xử lý theo quy định của pháp luật.
2.3. Biện pháp cưỡng chế khấu trừ tiền từ tài khoản:
Người có thẩm quyền ra QĐCC yêu cầu tổ chức tín dụng cung cấp các thông tin về tài khoản của cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế và trích chuyển từ tài khoản của người bị cưỡng chế số tiền tương đương với số tiền mà họ phải nộp theo yêu cầu ghi trong QĐCC, không cần sự đồng ý của người bị cưỡng chế. Trường hợp trong tài khoản không còn đủ để khấu trừ thì tổ chức tín dụng khấu trừ số tiền hiện có và thông báo bằng văn bản cho cơ quan ra QĐCC biết để áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên tài sản. Nếu tài khoản của người bị cưỡng chế còn số dư mà tổ chức tín dụng không trích chuyển tiền theo QĐCC khấu trừ thì tổ chức tín dụng bị xử lý theo pháp luật.
2.4. Biện pháp cưỡng chế kê biên tài sản
Chỉ được kê biên tài sản của người bị cưỡng chế tương ứng với số tiền đã ghi trong quyết định xử phạt, quyết định áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả và chi phí cho việc tổ chức thi hành cưỡng chế. Cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan có trách nhiệm cung cấp thông tin về tài sản của đối tượng bị cưỡng chế khi có yêu cầu. Những tài sản không được kê biên bao gồm: Nhà ở duy nhất của cá nhân và gia đình người bị cưỡng chế có diện tích tối thiểu theo quy định của pháp luật về cư trú; thuốc chữa bệnh, lương thực, thực phẩm phục vụ nhu cầu thiết yếu; công cụ lao động, đồ dùng sinh hoạt thông thường cần thiết cho cá nhân bị cưỡng chế và gia đình họ sử dụng; đồ dùng thờ cúng; di vật, huân chương, huy chương, bằng khen; tài sản phục vụ quốc phòng và an ninh; tài sản đang được cầm cố, thế chấp hợp pháp.
Việc kê biên tài sản phải thực hiện vào ban ngày, thời gian từ 08 giờ đến 17 giờ, khi tiến hành kê biên tài sản phải có mặt người bị cưỡng chế hoặc người trong gia đình đã thành niên đầy đủ năng lực hành vi dân sự, đại diện tổ chức bị kê biên tài sản, đại diện chính quyền địa phương và người chứng kiến. Nếu người phải thi hành QĐCC và người trong gia đình cố tình vắng mặt thì vẫn tiến hành kê biên tài sản, nhưng phải có đại diện chính quyền địa phương và người chứng kiến. Người bị kê biên tài sản có quyền đề nghị kê biên tài sản nào trước và được chấp nhận khi không ảnh hưởng đến việc cưỡng chế, nếu không đề nghị thì tài sản thuộc sở hữu riêng được kê biên trước. Tài sản kê biên được giao cho người bị cưỡng chế, người đang quản lý, sử dụng tài sản; một trong những đồng sở hữu chung; tổ chức, cá nhân có điều kiện bảo quản. Tài sản là vàng, bạc, kim khí quý, đá quý, ngoại tệ thì tạm giao cho Kho bạc Nhà nước quản lý; các tài sản là vật liệu nổ công nghiệp, công cụ hỗ trợ, vật có giá trị lịch sử, văn hóa, bảo vật quốc gia, cổ vật, hàng lâm sản quý hiếm thì tạm giao cho cơ quan chuyên ngành quản lý. Người được giao bảo quản tài sản gây hư hỏng, đánh tráo, làm mất hoặc hủy hoại tài sản thì phải chịu trách nhiệm bồi thường và tùy theo tính chất, mức độ vi phạm sẽ bị xử lý theo pháp luật. Hết thời hạn 03 tháng, kể từ ngày kê biên mà không có người khởi kiện thì tài sản kê biên được bán đấu giá. Tài sản có tranh chấp vẫn tiến hành kê biên, những người cùng sở hữu tài sản kê biên có quyền khởi kiện theo thủ tục tố tụng dân sự.
2.5. Biện pháp cưỡng chế thu tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế do cá nhân, tổ chức khác đang giữ, tẩu tán tài sản:
Trường hợp có căn cứ xác định bên thứ ba đang giữ tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế cố tình tẩu tán thì phải xác minh thông tin. bên thứ ba và cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan cung cấp thông tin về tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế và hành vi tẩu tán của họ. Khi nhận được văn bản yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền ra quyết định cưỡng chế, bên thứ ba đang giữ tiền không được chuyển trả tiền, tài sản cho đối tượng bị cưỡng chế cho đến khi thực hiện nộp tiền vào ngân sách nhà nước hoặc chuyển giao tài sản cho cơ quan có thẩm quyền ra quyết định cưỡng chế để làm thủ tục bán đấu giá. Nếu không thực hiện thì bên thứ ba bị xử lý theo quy định pháp luật.
2.6. Biện pháp buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả:
Khi thực hiện cưỡng chế để thi hành biện pháp khắc phục hậu quả phải có đại diện chính quyền địa phương và người chứng kiến, trình tự thủ tục được thực hiện như biện pháp kê biên tài sản nêu trên. Trường hợp cá nhân, tổ chức phải thi hành quyết định cưỡng chế về việc tháo dỡ, di chuyển công trình xây dựng trái phép hoặc bàn giao đất mà trong công trình và trên đất đó có tài sản không thuộc diện phải cưỡng chế thì người tổ chức cưỡng chế có quyền buộc cá nhân, tổ chức phải thi hành quyết định cưỡng chế và những người khác có mặt trong công trình ra khỏi công trình hoặc khu vực đất, đồng thời yêu cầu họ tự chuyển tài sản ra theo. Nếu họ không tự nguyện thực hiện thì người tổ chức cưỡng chế yêu cầu lực lượng cưỡng chế đưa họ cùng tài sản ra khỏi công trình hoặc khu vực đất đó.
Nếu họ từ chối nhận tài sản, người tổ chức cưỡng chế phải lập biên bản ghi rõ số lượng, chủng loại, tình trạng từng loại tài sản và thuê tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện để trông giữ, bảo quản hoặc bảo quản tại kho của cơ quan ra quyết định cưỡng chế và thông báo địa điểm, thời gian để cá nhân, tổ chức có tài sản nhận lại tài sản. Cá nhân, tổ chức có tài sản phải chịu các chi phí vận chuyển, trông giữ, bảo quản tài sản.
Quá thời hạn 06 tháng, kể từ ngày nhận được thông báo đến nhận tài sản mà cá nhân, tổ chức có tài sản không đến nhận thì tài sản đó được bán đấu giá theo quy định của pháp luật.
2.7. Đảm bảo thi hành QĐCC:
Tổ chức, cá nhân bị áp dụng biện pháp cưỡng chế có hành vi tẩu tán hoặc làm hư hại tiền bạc, tài sản thì yêu cầu các cơ quan tổ chức có liên quan, chính quyền địa phương nơi cá nhân bị cưỡng chế cư trú, công tác hoặc tổ chức bị cưỡng chế đóng trụ sở thực hiện biện pháp phong tỏa, ngăn chặn việc tẩu tán tiền bạc, tài sản. Nếu cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế chống đối thì người đã ra QĐCC huy động lực lượng, phương tiện để bảo đảm thực hiện cưỡng chế. Cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế ở địa bàn cấp tỉnh này nhưng cư trú, đóng trụ sở ở địa bàn cấp tỉnh khác và không có điều kiện chấp hành quyết định cưỡng chế tại nơi thực hiện hành vi vi phạm thì quyết định cưỡng chế được chuyển đến cơ quan có thẩm quyền cưỡng chế cùng cấp nơi cá nhân cư trú, tổ chức bị cưỡng chế đóng trụ sở để tổ chức thi hành
Trường hợp không chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, không chấp hành một hoặc nhiều biện pháp khắc phục hậu quả thì người có thẩm quyền áp dụng đồng thời các biện pháp cưỡng chế đối với cá nhân, tổ chức đó, trừ trường hợp thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính đã hết. Trường hợp người chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính mà không chấp hành biện pháp khắc phục hậu quả và ngược lại thì người có thẩm quyền ra QĐCC áp dụng biện pháp cưỡng chế đối với người đó.
2.8. Chi phí cưỡng chế:
Được áp dụng theo thực tế phát sinh khi thi hành QĐCC phù hợp với giá cả ở từng địa phương, gồm: Chi phí huy động người thực hiện QĐCC; thù lao cho các chuyên gia định giá để tổ chức đấu giá, tổ chức bán đấu giá tài sản; thuê phương tiện tháo dỡ, chuyên chở đồ vật, tài sản; thuê giữ hoặc bảo quản tài sản đã kê biên… Chi phí cưỡng chế được tạm ứng từ ngân sách nhà nước và được hoàn trả ngay sau khi thu được tiền của cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế. Người bị cưỡng chế phải chịu mọi chi phí cho các hoạt động cưỡng chế; nếu không tự nguyện hoàn trả hoặc hoàn trả chưa đủ thì bị cưỡng chế thi hành./.
TĐ Trữ